گوگل، غول اطلاعات یا دزد پنهان؟
تا حالا شده تو خونه داری در مورد موضوعی صحبت می کنی و پنج دقیقه بعدش تو اولین سایتی که باز می کنی، تبلیغ همون موضوع رو ببینی؟ یا تو اینستاگرام و توییتر کلمه “گربه” رو سرچ کنی و بعدا تو سایت هایی که باز میکنی، تبلیغ غذای گربه رو ببینی؟ آیا واقعا گوگل داره از ما جاسوسی میکنه؟ تو این مقاله قراره به این موضوع بپردازیم که جمع آوری و استفاده گوگل از اطلاعات کاربران واقعیه یا توهم توطئه! با سید علی ابراهیمی همراه باشید.
صیانت خارجی و فیلترینگ در خارج
استفاده از کوکی ها (cookies)
بارها برامون پیش اومده که در مورد موضوعی داریم صحبت کنیم و اکسپلور اینستاگرام رو که باز کنیم، همون رو میبینم. یا وارد اولین سایتی که میشیم تبلیغ مشابه موضوع بحث یا سرچمون رو می بینیم. حتی یک شایعه ای هم وجود داره که گوگل صحبت هامون رو شنود می کنه که البته فعلا در حد شایعست.
تو سایتهای مختلف یه داستانی وجود داره به اسم کوکی (Cookies). این کوکی ها با شیرینی هایی که میشناسیم متفاوتن. کوکی در واقع فایل کوچیکیه که داخل مرورگر سیستم شما ذخیره میشه و اطلاعات مرتبط با سایتی که ازش بازدید کردید مثل نام کاربری (User Name)، پسورد و دیتاهایی مثل تاریخچه بازدیدها و جستجوهاتون در اون سایت، تو کوکی ذخیره میشه و فقط و فقط همون سایت می تونه به کوکی سایت خودش دسترسی داشته باشه و سایت دیگه ای نمیتونه به اون فایل کوکی دسترسی داشته باشه. پس اگه شما وارد ده سایت مختلف بشید، ده تا فایل کوکی مختلف و متفاوت در مرورگرتون ذخیره میشه و هر سایت هر دفعه که باز میشه از اطلاعات کوکی ذخیره شده خودش استفاده میکنه تا بهترین نتایج و صفحات درون سایت متناسب با بازدیدهای قبلی براتون نمایش بده.
گوگل بالا سر همه سایت ها قرار داره، یعنی تقریبا به همه کوکی ها دسترسی داره. برای همینه که وقتی تو سایتی در مورد یه نژاد خاص از گربه جستجو میکنید، توی سایت بعدی که ازش بازدید میکنید تبلیغ خرید غذای گربه رو میبینید و این اتفاق درمورد خیلی از سایت هایی که ازشون بازدید می کنید میتونه رخ بده. چون گوگل دسترسی های لازم رو داره. ماجرای تبلیغ رو یه سری از سرویسهای ایرانی هم انجام میدن و یکی از اهداف به وجود اومدن کوکی ها هم همین بوده.
گوگل بالا سر همه سایت ها قرار داره، یعنی تقریبا به همه کوکی ها دسترسی داره. برای همینه که وقتی تو سایتی در مورد یه نژاد خاص از گربه جستجو میکنید، توی سایت بعدی که ازش بازدید میکنید تبلیغ خرید غذای گربه رو میبینید و این اتفاق درمورد خیلی از سایت هایی که ازشون بازدید می کنید میتونه رخ بده. چون گوگل دسترسی های لازم رو داره. ماجرای تبلیغ رو یه سری از سرویسهای ایرانی هم انجام میدن و یکی از اهداف به وجود اومدن کوکی ها هم همین بوده.
البته مدتیه که سایت ها موظف به گرفتن تایید کاربرانشون برای ذخیره کردن کوکی ها شدن و کاربر میتونه در خصوص کوکی های شخص ثالث (Third-Party Cookies) -که در اختیار سرویس هایی جدا از وبسایتی که ازش بازدید می کنه قرار می گیرند، تصمیم گیری کنه و اجازه نده اطلاعاتش با سرویس های دیگه به اشتراک گذاشته بشه.
اما قضیه به این ختم نمی شه. کاش فقط دسترسی به کوکی داشت و به ما فقط تبلیغ نشون می داد. این داستان تبلیغ رو یک سری سرویس های ایرانی هم دارن انجام میدن. داخل همین سرویس های ایرانی پیش میاد که در مورد یک موضوعی سرچ کنی، بعد وارد اولین سایتی که وارد می شی تبلیغ همون موضوع رو ببینی. به هر حال استفاده از کوکی به جهت تبلیغات اتفاق می افته.
اما به نظر می رسه قضیه به همینجا ختم نمیشه و گوگل دسترسی به کوکی و اطلاعاتش رو فقط برای نمایش تبلیغات یا بهبود تجربه جستجو استفاده نمی کنه. چند سال پیش آقای ادوارد اسنودن (Edward Snowden) ادعا کرد که سرویسهای امنیتی پنج کشور آمریکا، انگلیس، کانادا، استرالیا و نیوزلند به دیتابیس گوگل دسترسی دارن. این دسترسی برای چیه؟ برای مسائل امنیتی که خودشون میدونن.
حساسیت گوگل روی کلمات خاص
گوگل روی استفاده از بعضی کلمات یا اصطلاحا (Sensitive Words) حساسیت نشون میده. کلماتی مثل “سه پایه”، “توریست” و … و اگه این کلمات حساس رو تو متن کپشن یا متن ایمیلی که می نویسید پیدا کنه، میره و جدا از بقیه متن ها پالایش میشه.
مثلا یه استوری به اشتراک میذاری که “امشب رفتم خونه دوستم و همه چی خوب بود و …” میره اونور پالایش و منتشر میشه. ولی اگه بگی “دوستم توریسته و رفتم پیشش و…” گوگل متن رو مجزا بررسی میکنه تا ببینه چه خبره و دنیا دست کیه.
سر همین قضیه چند سال پیش خبری اومد که گوگل تمامی ایمیل ها رو ذخیره می کنه و داخل ایمیل ها دنبال کلمه هایی که بهشون حساسیت داره می گرده و جدا پالایش و بررسیشون می کنه. خیلی ها این موضوع رو تایید کردند و گوگل رو به این کار متهم کردند، ولی گوگل هیچ موقع زیر بار این موضوع نرفت. از طرفی بازم بعضی کارمندهای سابق گوگل، این داستان رو تایید کردند. از این قبیل اتفاق ها تو گوگل و خیلی از شرکت ها دیگه میفته و خوبه که بدونیم داستان از چه قراره.
استفاده از لوکیشن گوشی
چند وقت پیش دوباره یه غوغایی برپا شد که گفتن “حتی اگه لوکیشن گوشی خاموش باشه، گوگل باز هم به لوکیشن دسترسی داره!”. این بار هم فهمیدن گوگل داره روی یه مسئله دیگه حساسیت نشون میده و به صورت عمومی مطرحش کردن. گوگل بالاخره این سری زیر بار مسئولیت رفت و اعلام کرد “اشتباه کردیم، همچین داستانی بوده، خطای ما رو ببخشید و دیگه این کار رو نمی کنیم”. با وجود این هنوز کسی نمیدونه آیا گوگل همچنان این کار رو انجام میده یا نه! شما فکر کنید، لوکیشن گوشی رو خاموش کردید، تمام دسترسی های لوکیشن رو هم مسدود کردید ولی بازم گوگل به لوکیشن دسترسی داره! چرا؟ چون گوگل که گوگله، شما دنیا رو باهاش می گردید، پرطرفدارترین و پر استفاده ترین مرورگر هم که گوگل کروم با تقریبا 80 درصد سهم بازار به حساب میاد، از اون طرف هم سیستم عامل اندروید رو داریم که متعلق به گوگله و انواع سرویس هایی که گوگل به کاربرانش تو دنیا ارائه میده. پس مشخصه که به انواع اطلاعات دسترسی داره ولی معلوم نیست چه استفاده هایی از اون اطلاعات میشه. اگه فقط در حد همون تبلیغات و بهبود نتایج جستجو باشه ما راضی ایم! ولی از این اطلاعات استفاده های دیگه بشه یا نشه همیشه سوال بوده و هست و کشور های مختلف هر از چند گاهی درموردش شکایتی می کنند. البته از چند وقت پیش الزامی شد که همه سایت ها از کاربرانشون بپرسند که اجازه فعال سازی کوکی رو دارند یا نه.
به هر حال همه این اتفاق ها میفته و اونی که دیتا در اختیار داره، گوگله و احتمال اینکه این اطلاعات رو در هر مسیری که بخواد، استفاده کنه وجود خواهد داشت.
گوگل دقیقا چه مواردی را نگهداری میکند؟
گوگل با دقت کامل میداند چه زمانی، کجا و چگونه اطلاعات صوتی کاربران را ذخیره کند. تنها راهی که گوگل میتواند مکالمات صوتی شما را ثبت کند؛ این است که از یکی از محصولات صوتی این کمپانی از جمله اپلیکیشن گوگل، دستیار صوتی گوگل اسیستنت، مرورگر کروم، گوشی هوشمند پیکسل یا بلندگوی هوشمند گوگلهوم استفاده کنید. علاوه بر این باید یک کار مشخص انجام داده تا گوگل بتواند صوت را ذخیره کند. بهعنوان مثال برای استفاده از دستیار صوتی گوگل باید کلمه Ok Google یا Hey Google را تلفظ یا روی دکمه مربوطه کلیک کنید.
نرم افزار تشخیص صدای گوگل روی کلمات شما عمل کرده و سپس از کلمات اعلام شده توسط شما به منظور انجام یک درخواست یا جست وجو به دنبال عبارت مورد نظر استفاده میکند.
گوگل یک کپی از گفتارهای صوتی کاربران را نیز برای بهبود نرم افزار تشخیص گفتار خود ذخیره میکند. گوگل سعی دارد بهعنوان شرکتی شناخته شود که کارهای جاسوسی و بدون اطلاع کاربر انجام نمیدهد. این کمپانی تاریخچه ای با جزئیات کامل از تمام داده های ثبت شده افراد را در بخش My Activity حساب کاربری آنها ارائه میدهد. هر نوع داده در این بخش در یک کارت مخصوص قرار دارد.
رکوردها در این لیست، بر اساس تاریخ و نوع سرویس فهرست وار آمده اند؛ به عنوان مثال Assistant، Google App یا google.com. در سمت چپ می توانید نسخه متنی دستورات صوتی ارائه شده خود را ببینید. در صورتی که روی هر کدام از موارد یاد شده کلیک کنید، نتایج جستجوی گوگل برای آن کلمات به شما نمایش داده می شود. در سمت راست نیز دکمهی Playرا مشاهده کرده که با کلیک روی آن، صدای ذخیره شده اصلی شما پخش میشود. یک منو با عنوان more options در سمت راست بالای هر یک از کارت های موجود در بخش سوابق داده های ذخیره شده از کاربر هست که امکان حذف آن رکورد را فراهم می سازد.
ردیابی کاملا دقیق کاربران
گوگل میخواهد مکان دقیق شما را بداند. البته این شرکت برای ظاهر سازی هم که شده، وانمود میکند که به مشتریان این امکان را میدهد که از حالت ردیابی خارج شوند. در سال ۲۰۱۸، آسوشیتدپرس دریافت که کاربران حتی زمانی که صریحاً به گوگل میگویند این قابلیت را غیرفعال کند، هنوز هم ردیابی میشوند. به عنوان آزمایش، یکی از اعضای یک تیم تحقیقاتی همه گزینههای ردیابی را در تلفن خود خاموش کرد و از اینکه دقیقاً چگونه مسیر وی دنبال میشود، شوکه شد. بدتر اینکه، آدرس منزل وی نیز در ردیابی ثبت شده بود.
هر وقت گوگل مپ را باز کنید، موقعیت شما را ثبت میکند. حتی با استفاده از موتور جستوجو، موقعیت مکانی یک شخص به طور دقیق به متر مربع مشخص میشود. چندین سرویس دیگر در آیفونها و دستگاههای اندروید به عنوان یک چراغ ردیابی در گوگل عمل کرده و به اعتماد کاربر خیانت میکنند.
کروم نرم افزار جاسوسی کامپیوتر است
تقریباً ۱۰ سال پیش، دو مرورگر جدید اینترنت اکسپلورر مایکروسافت به چالش کشیده شدند. گوگل کروم در زمان معرفی به سرعت محبوب شد و در صدر قرار گرفت. با روی کار آمدن گوگل کروم، راهی سریعتر و مطمئنتر برای گشت و گذار در اختیار کاربران قرار داده شد. فایرفاکس نیز دومین مرورگر بزرگ است و این دو همچنان برای کسب مقام برتر مبارزه میکنند، اما عامل تعیین کننده، حریم خصوصی است. مردم به طور فزایندهای با جاسوسی آنلاین روبرو هستند و گوگل ثابت کرده که یک اسپایدر (نرم افزار جاسوسی کامپیوتر) است.
در سال ۲۰۱۹، یک متخصص فناوری پس از بررسیهای متوالی اعلام کرد که ببینید چه تعداد کوکی در دسکتاپ او قرار دارد. به طرز شگفت آور، ۱۱۱۸۹ درخواست برای قرار دادن کوکیها بر روی دسکتاپ وی وجود داشت، در طول آزمایش و تجزیه و تحلیل طراحی کروم، جزئیات بسیاری کشف شد، جزئیاتی که نشان میدهد کروم تک تک رفتارهای کاربران را دنبال و ثبت میکند. این مرورگر کاملاً شبیه یک نرم افزار نظارت است.
گوگل چه اطلاعاتی از ما را ذخیره می کند ؟
برای اینکه ببینید گوگل چه اطلاعاتی در مورد شما جمعآوری کرده است به وبسایت My Account مراجعه کنید. از اینجا میتوانید اطلاعاتی که ذخیره کردهاید و همچنین دادههایی که گوگل در پسزمینه جمعآوری کرده است مشاهده کنید. وبسایت My Account شامل مجموعهای از تنظیمات در یک سمت از صفحه و برخی دیگر از موضوعات اطلاعاتی مانند مسائل امنیتی و حریم خصوصی، میزان فضای ذخیرهسازی مورد استفاده و لینک دسترسی سریع به بخش شخصیسازی حساب در مرکز صفحهی اصلی است. میتوانید هر سربرگ را جزءبهجزء بررسی کنید؛ اما برای مشاهده و حذف دادههای شخصی باید به یکی از تبهای کنار صفحه مراجعه کرد.
بهترین گزینه برای شروع بررسی دادههایی که گوگل از شما در اختیار دارد، تب «Personal info» است. در اینجا اطلاعات شخصی مانند نام، نام مستعار (معمولاً نام کوچک)، تاریخ تولد، جنسیت، آدرس ایمیل پشتیبان برای بازیابی حساب و شماره تلفنهای خود را مشاهده خواهید کرد. در سمت راست هر بخش یک فلش قرار دارد که با کلیک روی آن میتوانید به صفحهی مدیریت مربوطه وارد شوید. تقریباً تمام این اطلاعات قابل حذف یا تغییر هستند. گوگل اصرار دارد که نام شما را نگه دارد. اگر تاریخ تولد خود را قبلاً در گوگل وارد کرده باشید، دیگر نمیتوانید آن را حذف کنید؛ اما میتوانید تاریخ تولد را تغییر بدهید و افرادی که قادر به دیدن آن هستند نیز محدود کنید. همچنین در صورت وجود نام کاربری جایگزین نمیتوانید آن را تغییر بدهید یا حذف کنید. در انتهای همین صفحه روی بخش Choose what others see کلیک کنید. در این قسمت قادر به حذف اطلاعات نیستید، بلکه تنها میتوانید انتخاب کنید چه کسانی اجازهی دیدن اطلاعات شما را در سرویسهای گوگل داشته باشند.
مخاطبان و شخصیسازی تبلیغات
اگر تصمیم گرفتهاید مخاطبان خود را با سرویس جداگانهای مانند Nextcloud مدیریت کنید، ممکن است بخواهید آنها را از گوگل حذف کنید. برای مدیریت این مورد نیازی نیست به جیمیل مراجعه کنید؛ بلکه میتوانید از طریق وبسایت My Account در صفحهی «People & sharing» با انتخاب گزینهی Contacts، مخاطبان خود را مدیریت کنید؛ در غیر این صورت هنگام ورود به حساب گوگل خود میتوانید به بخش اختصاصی مخاطبان بروید.
در وبسایت مای اکانت و بخش Contacts میتوانید ویژگیهایی مانند ذخیرهی خودکار مخاطبان از دستگاههای ثبتشده در سیستم مانند تلفن همراه را روشن یا خاموش کنید. در این بخش همچنین گزینهای وجود دارد برای ذخیرهی اطلاعات تماس برای افرادی که در سرویسهای گوگل با آنها تعامل دارید. بهمنظور ایجاد تغییرات مشابه در جیمیل باید به بخش General در تنظیمات جیمیل خود بروید و گزینهی Create contacts for auto-complete را بررسی کنید.
بعد از مطرح شدن این ادعا از جانب آقای اسنودن، تعدادی از کارمندان سابق گوگل هم صحبت هاش رو تایید کردند و همین باعث شد غوغایی در دنیا اتفاق بیفته که گوگل داره اطلاعات کاربرانش رو به سرویسهای امنیتی می فروشه! چگونگی استفاده از این اطلاعات موضوع بحث ما تو این مقاله نیست. اوج این غوغا وقتی بود که مردم دنیا متوجه شدند گوگل در زمان جنگ آمریکا با کشورهای مختلف، دیتاهایی رو در اختیار دولت آمریکا قرار می داده و همین باعث طرح شکایت برخی دولت ها، شرکت ها و مردم اروپا از گوگل شد.