در دنیای تولید محتوا، استفاده از منابع و مطالب دیگران امری رایج است، اما این کار بدون رعایت قوانین مربوطه می‌تواند پیامدهای قانونی داشته باشد. یکی از اصول مهم در این زمینه، قانون Fair Use یا قانون استفاده منصفانه است که به کاربران اجازه می‌دهد در شرایط خاصی از محتوای دیگران استفاده کنند، بدون اینکه دچار مشکل حقوقی شوند. این قانون با تعیین شرایط و محدودیت‌ها، مرز بین استفاده خلاقانه و نقض حقوق مالکیت معنوی را مشخص می‌کند. اما قانون فریوز چیست و چگونه می‌توان آن را به‌درستی رعایت کرد؟ در ادامه، به بررسی جزئیات این قانون و نحوه بهره‌مندی از آن در تولید محتوا می‌پردازیم.
درمورد مقایسه درآمدزایی از آپارات و اینستاگرام بیشتر بدانید.
قانون Fair use چیست؟
استفاده منصفانه یا قانون Fair Use یکی از اصول مهم در قانون کپی‌رایت است که به کاربران اجازه می‌دهد تا با رعایت شرایط مشخص، از بخش‌هایی از محتوای دارای حق‌تکثیر دیگران در اثر خود استفاده کنند. این مفهوم ابتدا در ایالات متحده شکل گرفت و به عنوان استثنایی در قوانین کپی‌رایت شناخته می‌شود، که امکان استفاده دوباره از محتوا را در شرایط خاص فراهم می‌کند.
طبق قانون Fair Use، کاربران پلتفرم‌هایی مثل یوتیوب می‌توانند بدون اجازه از محتوای دیگران استفاده کنند؛ البته با رعایت چهار عامل اصلی که در این قانون مورد نظر است. این چهار عامل تعیین می‌کنند که آیا استفاده شما منصفانه تلقی می‌شود یا خیر. در ادامه این چهار عامل را به اختصار توضیح می‌دهیم.
درمورد تجهیزات تولید محتوا مبتدی بیشتر بدانید.
۴ فاکتور مهم در قانون Fair use
- هدف استفاده و نوع محتوا: باید دلیل استفاده مشخص باشد؛ به عنوان مثال، اگر هدف شما آموزشی یا نقد و بررسی است، احتمال بیشتری برای پذیرش آن در قالب استفاده منصفانه وجود دارد. کپی صرف بدون نوآوری ممکن است نقض کپی‌رایت تلقی شود، در حالی که اضافه کردن خلاقیت و دیدگاه شخصی می‌تواند استفاده شما را قانونی‌تر کند.
- شخصیت‌های واقعی و کاراکترهای خیالی: استفاده از شخصیت‌های واقعی به‌طور کلی آسان‌تر است، چرا که کاراکترهای خیالی یا فیکشنال معمولاً تحت حفاظت کپی‌رایت هستند و استفاده از آن‌ها احتمالاً باعث نقض قوانین خواهد شد.
- اثرات اقتصادی بر مالک اصلی: قانون Fair Use باید به گونه‌ای رعایت شود که به سود یا بازاریابی صاحب اصلی محتوا آسیب نرساند. به این معنا که شما نباید محتوا را طوری بازنشر کنید که منجر به کاهش درآمد یا محبوبیت صاحب اصلی شود.
- حجم و اهمیت بخش استفاده‌شده: به‌طور کلی، استفاده از بخش‌های کوتاه‌تر از محتوا (مثلاً چند ثانیه از یک ویدیو یا آهنگ) احتمال بیشتری برای پذیرش در قالب استفاده منصفانه دارد. استفاده از بخش‌های بزرگتر و طولانی‌تر ممکن است به عنوان نقض کپی‌رایت تلقی شود.
در نهایت، به یاد داشته باشید که رعایت قانون Fair Use همیشه تضمین نمی‌کند که با اخطار مواجه نشوید، چرا که گاهی حتی استفاده کوتاه از محتوای دیگران نیز ممکن است شامل قوانین کپی‌رایت شود و اخطار Copyright Claim دریافت کنید.
نحوه استفاده از محتوا دیگران با رعایت قانون استفاده منصفانه
استفاده از محتوای دیگران در تولید ویدیو و مطالب آموزشی یا تفریحی، به‌ویژه در پلتفرم‌هایی مانند یوتیوب، همواره می‌تواند خطر دریافت اخطار کپی‌رایت یا Copyright Claim را به همراه داشته باشد. حتی با رعایت نکات مربوط به قانون Fair Use یا استفاده منصفانه، هیچ تضمینی برای جلوگیری کامل از این اخطارها وجود ندارد. این قانون به شما امکان می‌دهد تا با شرایط خاصی از محتوای دیگران استفاده کنید، اما تشخیص نهایی این موضوع، در صورت بروز اختلاف، توسط دادگاه صورت می‌گیرد.
یوتیوب، برای حفظ حقوق صاحبان محتوا، در صورت دریافت شکایت، اخطارهای Copyright Claim یا Strike را صادر می‌کند. اگر فکر می‌کنید که محتوای شما کاملاً مطابق با شرایط استفاده منصفانه است، می‌توانید به این اخطار اعتراض کرده و درخواست بررسی دوباره بدهید. اما در نهایت، دادگاه است که باید بررسی کند آیا محتوای شما تحت Fair Use قرار می‌گیرد یا نه. برای این منظور، لازم است که شما تمام فاکتورهای قانون استفاده منصفانه را رعایت کرده باشید.
مثالی از استفاده منصفانه
فرض کنید شما قصد دارید ویدیویی درباره نقد یک فیلم منتشر کنید. برای این کار، چند ثانیه از فیلم را برای نمایش بخش‌هایی از سکانس‌ها به ویدیو اضافه می‌کنید تا توضیحات خود را بهتر ارائه دهید. با رعایت این موارد:
- زمان استفاده کوتاه باشد؛ به عنوان مثال، تنها چند ثانیه از صحنه‌های کلیدی را نشان دهید.
- محتوای خود را تحلیل و نقد کنید؛ این یعنی ویدیو صرفاً بازپخش فیلم نیست، بلکه تحلیل و بررسی شما در کنار آن قرار دارد.
- به محتوای اصلی لطمه وارد نشود؛ به عبارتی، استفاده شما نباید به فروش و درآمد مالک اصلی آسیب بزند.
با وجود رعایت این اصول، همچنان امکان دارد که یوتیوب با سیستم شناسایی محتوا (Content ID) به محتوای شما اخطار کپی‌رایت ارسال کند. در این صورت، اگر از استفاده منصفانه مطمئن هستید، می‌توانید اعتراض کنید و در نهایت، دادگاه تصمیم می‌گیرد که آیا استفاده شما تحت قانون Fair Use قرار می‌گیرد یا خیر.
نکته مهم: سیستم شناسایی محتوا (Content ID) یوتیوب نمی‌تواند استفاده منصفانه را تشخیص دهد و صرفاً براساس تطابق محتوا، اخطار صادر می‌کند. برای مثال، اگر در ویدیوهای آموزشی، از چند ثانیه یک آهنگ شناخته‌شده استفاده کنید، احتمال دریافت اخطار بسیار زیاد است، حتی اگر به صورت منصفانه و برای مقاصد آموزشی باشد. در چنین شرایطی، تنها دادگاه می‌تواند تشخیص دهد که آیا محتوای شما شامل قانون Fair Use است یا خیر.
به یاد داشته باشید که قانون استفاده منصفانه به معنای آزادی کامل در استفاده از محتوای دیگران نیست؛ بلکه باید برای هر استفاده‌ای دلیلی محکم و توجیه‌پذیر داشته باشید تا از احتمال دریافت Copyright Claim و مشکلات قانونی دور بمانید.
سیستم Content ID یوتیوب نمی‌تواند Fair use را تشخیص دهد
یکی از سوالات رایجی که کاربران یوتیوب دارند این است که چرا باوجود رعایت قانون استفاده منصفانه یا Fair Use، همچنان اخطار کپی‌رایت کلیم دریافت می‌کنند. نکته‌ای که باید در نظر داشت این است که سیستم Content ID یوتیوب به‌طور خودکار و براساس تطابق‌های محتوا عمل می‌کند و قادر به تشخیص Fair Use نیست. در واقع، تنها دادگاه می‌تواند تعیین کند که آیا استفاده شما از محتوا شامل استفاده منصفانه می‌شود یا خیر.
یوتیوب درخواست‌های زیادی از مالکان محتوای اصلی دریافت می‌کند که معتقدند آثارشان طبق قانون کپی‌رایت نقض شده است. گاهی این درخواست‌ها حتی ویدیوهایی را شامل می‌شود که به‌طور واضح از قانون Fair Use پیروی می‌کنند. در این موارد، خود یوتیوب و دادگاه‌ها تاکید دارند که مالکان محتوا باید پیش از ارسال اخطاریه، به قانون استفاده منصفانه نیز توجه کنند.
اگر ویدیوی شما اخطار کپی‌رایت دریافت کرد و مطمئن هستید که شرایط استفاده منصفانه را رعایت کرده‌اید، می‌توانید به یوتیوب درخواست بررسی مجدد ارسال کنید. اما باید بدانید که اگر این درخواست ارسال شود، یوتیوب معمولاً موضوع را به دادگاه ارجاع می‌دهد. دادگاه تصمیم می‌گیرد که آیا محتوای شما شامل Fair Use است و اگر تشخیص داد که بله، آن‌گاه یوتیوب استرایک را برمی‌دارد.
چگونه در کپی رایت جلوگیری کنیم؟
یکی از بهترین روش‌ها برای جلوگیری از اخطار کپی‌رایت در ویدیوها و تصاویر استفاده از منابع رایگان و بدون کپی‌رایت است. به این منظور می‌توانید از سایت pexels.com استفاده کنید که مجموعه‌ای بزرگ از ویدیوهای باکیفیت و بدون کپی‌رایت ارائه می‌دهد. این وب‌سایت منابع مناسبی برای انواع پروژه‌های ویدیویی و تصویری شما فراهم کرده و نیازی به نگرانی بابت کپی‌رایت نخواهید داشت.
برای موسیقی نیز، Audio Library (کتابخانه صوتی) خود یوتیوب یک گزینه عالی است. این منبع به‌طور رسمی توسط یوتیوب ارائه می‌شود و شامل آهنگ‌هایی است که بدون نگرانی از کپی‌رایت می‌توانید در ویدیوهای خود استفاده کنید. آهنگ‌های موجود در Audio Library با هدف تولید محتوای بدون محدودیت‌های کپی‌رایت ساخته شده‌اند و برای پروژه‌های یوتیوب گزینه‌ای کاملاً امن و قابل اعتماد به حساب می‌آیند.
درمورد یوتیوب بدون فیلتر با استفاده از سروش پلاس بیشتر بدانید.