طرح صیانت در ایران جنجال های زیادی به پا کرده. ولی این نوع محدودیت اینترنتی در تمام دنیا به طور نامحسوس در حال اجرا است. برای بررسی صیانت آمریکایی و اروپایی و محدودیت اینترنتی در خارج با سید علی ابراهیمی همراه باشید.
طرح صیانت چیست ؟
طرح نظام تنظیم مقررات خدمات فضای مجازی، که به طور عام به عنوان طرح صیانت شناخته میشود، طرحی بود که توسط نمایندگان دوره یازدهم مجلس شورای اسلامی ایران ارائه شد.
هدف اعلام شده این طرح، ساماندهی و نظارت بر فعالیت پلتفرمهای آنلاین و پیامرسانهای اجتماعی در ایران بود.
اما این طرح به دلیل مفاد مبهم و بعضاً ضد آزادی بیان و دسترسی به اینترنت، با انتقادات گسترده از سوی کارشناسان، فعالان مدنی، مردم و همچنین برخی از مقامات دولتی مواجه شد.
مهمترین انتقادات به این طرح شامل موارد زیر بود:
- محدودسازی دسترسی به اینترنت و شبکههای اجتماعی:
- احتمال مسدودسازی پلتفرمهای محبوب مانند اینستاگرام، یوتیوب و واتساپ
- کاهش سرعت و کیفیت اینترنت
- نقض حریم خصوصی کاربران:
- افزایش نظارت دولتی بر فعالیتهای آنلاین کاربران
- احتمال سوء استفاده از اطلاعات شخصی کاربران
- ایجاد محدودیت برای کسبوکارهای آنلاین:
- اعمال محدودیتهای جدید برای فعالیت کسبوکارها در فضای مجازی
- افزایش هزینهها و دشواریهای فعالیت در اینترنت
با توجه به این انتقادات، در نهایت طرح صیانت در مجلس یازدهم به تصویب نرسید.
اما برخی از نگرانیها وجود دارد که ممکن است تلاشها برای تصویب طرحی مشابه در آینده ادامه یابد.
درمورد لایحه حفاظت از داده بیشتر بدانید!
طرح های مشابه طرح صیانت ایران که در کشور های خارجی اجرا شده
در حالی که هیچ طرحی دقیقاً مشابه طرح صیانت در سایر کشورها وجود ندارد، برخی کشورها قوانین و مقرراتی را برای تنظیم فعالیت پلتفرمهای آنلاین و شبکههای اجتماعی اجرا کردهاند که شباهتهایی به این طرح دارد.
در اینجا چند نمونه از این طرحها آورده شده است:
- چین: چین دارای قوانین و مقررات سختگیرانهای برای اینترنت است که به عنوان “دیوار آتش بزرگ چین” شناخته میشود. این قوانین شامل مسدود کردن پلتفرمهای محبوب مانند فیسبوک، توییتر و یوتیوب میشود. چین همچنین قوانین خاص خود را برای شرکتهای فناوری داخلی دارد که به آنها دستور میدهد تا با دولت همکاری کنند و محتوای آنلاین را سانسور کنند.
- روسیه: روسیه نیز قوانینی را برای محدود کردن دسترسی به محتوای آنلاین و افزایش کنترل دولت بر اینترنت اجرا کرده است. این قوانین شامل مسدود کردن وبسایتها و شبکههای اجتماعی، و همچنین نیاز به پلتفرمهای آنلاین برای ذخیره دادههای کاربران در داخل روسیه میشود.
- اتحادیه اروپا: اتحادیه اروپا قوانین متعددی را برای تنظیم فعالیت پلتفرمهای آنلاین و شبکههای اجتماعی دارد، از جمله GDPR (General Data Protection Regulation) که به کاربران کنترل بیشتری بر دادههای شخصی خود میدهد و DMA (Digital Markets Act) که هدف آن افزایش رقابت در بازار دیجیتال است.
مهم است که توجه داشته باشید که اینها فقط چند نمونه هستند و بسیاری از کشورهای دیگر نیز قوانین و مقرراتی را برای تنظیم اینترنت دارند.
همچنین لازم به ذکر است که اثربخشی و مشروعیت این قوانین بسیار مورد بحث است. برخی معتقدند که این قوانین برای محافظت از کاربران در برابر محتوای مضر و ترویج رقابت سالم در بازار دیجیتال ضروری هستند.
اما برخی دیگر نگران هستند که این قوانین برای سرکوب آزادی بیان و محدود کردن دسترسی به اطلاعات استفاده شوند.
در نهایت، اینکه آیا طرح صیانت شبیه به سایر قوانین موجود در سایر کشورها است یا خیر، موضوعی پیچیده است که به تفسیر و دیدگاه بستگی دارد.
درمورد بررسی کیفیت اینترنت اپراتور ها در نت سنج پلاس بیشتر بخوانید تا در انتخاب اپراتور اینترنت تصمیم خوبی بگیرید.
محدودیت اینترنتی در کشور های غربی
در حالی که کشورهای غربی به طور کلی به داشتن اینترنت آزاد و بدون سانسور معروف هستند، اما در سالهای اخیر شاهد افزایش تلاشها برای اعمال محدودیتهایی در دسترسی به اینترنت بودهایم.
این محدودیتها به اشکال مختلف از جمله:
- مسدود کردن وبسایتها و محتوای خاص: برخی از دولتها وبسایتها و محتوایی را که مضر یا نامناسب میدانند مسدود میکنند. این میتواند شامل وبسایتهای مربوط به تروریسم، هرزهنگاری، یا محتوای نفرتپراکنی باشد.
- فیلترینگ محتوای خاص: برخی از دولتها از فیلترینگ برای محدود کردن دسترسی به محتوای خاص استفاده میکنند. این میتواند شامل محتوای خشونتآمیز، محتوای مربوط به مواد مخدر، یا محتوای سیاسی باشد.
- مقررات مربوط به ارائه دهندگان خدمات اینترنتی (ISPs): برخی از دولتها مقرراتی را برای ارائه دهندگان خدمات اینترنتی (ISPs) وضع کردهاند که آنها را ملزم به مسدود کردن وبسایتها یا فیلتر کردن محتوا میکند.
- قوانین مربوط به آزادی بیان: برخی از دولتها قوانینی را تصویب کردهاند که آزادی بیان آنلاین را محدود میکند. این میتواند شامل قوانینی باشد که “سخنان نفرتانگیز” یا “اخبار جعلی” را جرم میداند.
دلایل مختلفی برای اعمال این محدودیتها وجود دارد، از جمله:
- مبارزه با جرم و جنایت: دولتها ممکن است از محدودیتهای اینترنتی برای مبارزه با جرم و جنایت، مانند تروریسم و قاچاق مواد مخدر استفاده کنند.
- محافظت از کودکان: دولتها ممکن است از محدودیتهای اینترنتی برای محافظت از کودکان در برابر محتوای مضر، مانند محتوای خشونتآمیز یا پورنوگرافی استفاده کنند.
- حفظ امنیت ملی: دولتها ممکن است از محدودیتهای اینترنتی برای حفظ امنیت ملی، مانند جلوگیری از انتشار اطلاعات حساس استفاده کنند.
- ارزشهای اخلاقی: دولتها ممکن است از محدودیتهای اینترنتی برای ترویج ارزشهای اخلاقی، مانند مسدود کردن وبسایتهای مربوط به قمار یا هرزهنگاری استفاده کنند.
با این حال، این محدودیتها نیز مورد انتقاد قرار گرفتهاند، زیرا:
- آزادی بیان را نقض میکنند: منتقدان میگویند که این محدودیتها آزادی بیان را نقض میکنند و به سانسور دولتی منجر میشوند.
- به طور موثر نیستند: منتقدان میگویند که این محدودیتها به طور موثر نیستند و میتوان به راحتی از آنها عبور کرد.
- میتوان از آنها برای سوء استفاده استفاده کرد: منتقدان میگویند که دولتها میتوانند از این محدودیتها برای سوء استفاده و سرکوب مخالفان استفاده کنند.
صیانت در اتحادیه اروپا: قانون رصد چت کاربران واتساپ و تلگرام در اتحادیه اروپا
در سال ۲۰۲۱، کمیسیون اروپا پیشنهادی را برای یک قانون جدید به نام لایحه تنظیم خدمات دیجیتال (DSA) ارائه کرد که هدف آن به روز رسانی قوانین مربوط به خدمات دیجیتال در بازار واحد دیجیتال است.
یکی از مفاد بحثبرانگیز این لایحه، به مقامات دولتی اجازه میدهد تا پیامهای خصوصی را در پلتفرمهای آنلاین، از جمله پیامرسانها، برای یافتن محتوای غیرقانونی مانند سخنرانی نفرتآمیز و محتوای سوء استفاده جنسی از کودکان اسکن کنند.
این پیشنهاد با انتقادات شدید از سوی مدافعان حریم خصوصی و حقوق دیجیتال مواجه شده است که میگویند این امر نقض حریم خصوصی گستردهای خواهد بود و به طور موثر رمزگذاری را تضعیف میکند.
در حال حاضر، مذاکرات بین پارلمان اروپا، شورای اروپا و کمیسیون اروپا در مورد DSA در حال انجام است و هنوز مشخص نیست که آیا این لایحه به تصویب خواهد رسید یا خیر و در صورت تصویب، چه شکلی خواهد داشت.
لایحه محافظت از کودکان آمریکایی از اینترنت
در ایالات متحده، لایحههای متعددی برای محافظت از کودکان در اینترنت وجود دارد که تا حدی با بند «اینترنت کودکان» در طرح صیانت ایران شباهت دارند.
دو مورد از مهمترین این لایحهها عبارتند از:
- قانون حمایت از کودکان آنلاین (COPPA): این قانون که در سال ۱۹۹۸ به تصویب رسید، وبسایتها و خدمات آنلاین را ملزم میکند تا قبل از جمعآوری اطلاعات شخصی از کودکان زیر ۱۳ سال، رضایت والدین را کسب کنند. COPPA همچنین محدودیتهایی را برای نحوه استفاده از این اطلاعات توسط وبسایتها و خدمات آنلاین اعمال میکند.
- قانون حفاظت از اینترنت کودکان (CIPA): این قانون که در سال ۲۰۰۰ به تصویب رسید، مدارس و کتابخانههایی را که از بودجه فدرال برای دسترسی به اینترنت استفاده میکنند، ملزم میکند تا از فیلتر کردن محتوای نامناسب برای کودکان استفاده کنند. CIPA همچنین به مدارس و کتابخانهها اجازه میدهد تا دسترسی به اینترنت را برای دانشآموزانی که قوانین مربوط به استفاده مناسب از اینترنت را نقض میکنند، مسدود کنند.
شباهتها بین این لایحهها و بند «اینترنت کودکان» در طرح صیانت:
- محافظت از کودکان در برابر محتوای مضر: هر دو لایحه و بند صیانت به دنبال محافظت از کودکان در برابر محتوای مضر آنلاین مانند پورنوگرافی، خشونت و نفرتپراکنی هستند.
- جمعآوری اطلاعات شخصی: هر دو لایحه و بند صیانت محدودیتهایی را برای نحوه جمعآوری و استفاده از اطلاعات شخصی کودکان آنلاین اعمال میکنند.
- نقش والدین: هر دو لایحه و بند صیانت بر نقش والدین در محافظت از کودکان در برابر خطرات آنلاین تأکید میکنند.
تفاوتها بین این لایحهها و بند «اینترنت کودکان» در طرح صیانت:
- محدودیتهای دسترسی: بند صیانت به طور بالقوه میتواند منجر به مسدود شدن گسترده وبسایتها و خدمات آنلاین شود، در حالی که لایحههای COPPA و CIPA محدودیتهای دسترسی را به محتوای خاص محدود میکنند.
- نظارت دولتی: بند صیانت به دولت ایران قدرت نظارت گستردهتر بر فعالیت آنلاین کودکان را میدهد، در حالی که لایحههای COPPA و CIPA نظارت دولتی را محدودتر میکنند.
- شفافیت: لایحههای COPPA و CIPA الزامات شفافیت قویتری برای وبسایتها و خدمات آنلاین در مورد نحوه جمعآوری و استفاده از اطلاعات شخصی کودکان دارند.
فیلترینگ پلتفرم های محبوب مانند تیک تاک در کشور های غربی
موارد زیر برخی از نمونههای این محدودیتها را نشان میدهد:
ایالات متحده:
- دونالد ترامپ، رئیس جمهور سابق آمریکا در سال 2020 تلاش کرد تا تیکتاک را به دلیل نگرانیهای امنیتی ملی ممنوع کند، اما این تلاشها با چالشهای حقوقی مواجه شد.
- برخی از ایالتهای ایالات متحده استفاده از تیکتاک را در دستگاههای دولتی ممنوع کردهاند.
- دانشگاههای مختلف نیز استفاده از تیکتاک را در شبکههای Wi-Fi خود ممنوع کردهاند.
کانادا:
- دولت کانادا استفاده از تیکتاک را در دستگاههای دولتی ممنوع کرده است.
اتحادیه اروپا:
- کمیسیون اروپا و پارلمان اروپا کارکنان خود را از استفاده از تیکتاک در دستگاههای کاری منع کردهاند.
- اتحادیه اروپا در حال بررسی قوانین سختگیرانهتر برای پلتفرمهای رسانههای اجتماعی، از جمله تیکتاک است.
دلایل اصلی اعمال محدودیتها بر تیکتاک عبارتند از:
- نگرانیهای امنیتی: نگرانیهایی وجود دارد که دولت چین ممکن است از تیکتاک برای جمعآوری اطلاعات شخصی کاربران و جاسوسی از آنها استفاده کند.
- حریم خصوصی: تیکتاک به دلیل شیوههای جمعآوری و استفاده از دادههای کاربران مورد انتقاد قرار گرفته است.
- محتوای نامناسب: برخی از کاربران تیکتاک را به انتشار محتوای نامناسب، مانند محتوای خشونتآمیز یا نفرتپراکنی، متهم کردهاند.
آیا درست است که اینترنت کاملا آزاد باشد ؟ یا مطابق فرهنگ و قوانین هر کشور باید جداگانه تعیین شود ؟ اگر نیاز به قانون مندی سازی است پس چرا رسانه های خارجی به محدودیت اینترنتی ایران واکنش نشان می دهند ولی به محدودیت های اینترنتی خودشان واکنشی نشان نمی دهند ؟
سوال اینکه آیا اینترنت باید کاملاً آزاد باشد یا خیر، سوالی پیچیده و مورد بحث است که به سادگی نمیتوان به آن پاسخ داد.
از یک طرف، آزادی اینترنت به معنای دسترسی بدون محدودیت به اطلاعات و ایدهها است که میتواند برای دموکراسی، حقوق بشر و نوآوری بسیار مفید باشد.
از طرف دیگر، محدودیتهای اینترنتی میتواند برای محافظت از کودکان، جلوگیری از انتشار محتوای مضر و حفظ امنیت ملی استفاده شود.
در نهایت، هر کشور باید با توجه به شرایط خود و با در نظر گرفتن تمام جوانب، بین آزادی و محدودیت در اینترنت تعادل برقرار کند.
در مورد واکنش رسانههای خارجی به محدودیتهای اینترنتی در ایران، باید به چند نکته توجه کرد:
- میزان محدودیتها: محدودیتهای اینترنتی در ایران بسیار سختتر و گستردهتر از محدودیتهایی است که در اکثر کشورهای غربی اعمال میشود. در ایران، دولت دسترسی به بسیاری از وبسایتها و پلتفرمهای محبوب مانند فیسبوک، توییتر و یوتیوب را مسدود میکند و ترافیک اینترنتی را به شدت کنترل و نظارت میکند.
- نوع محدودیتها: محدودیتهای اینترنتی در ایران نه تنها برای مسدود کردن محتوای خاص، بلکه برای کنترل و سرکوب فعالیتهای سیاسی و اجتماعی نیز استفاده میشود.
در مقابل، محدودیتهای اینترنتی در کشورهای غربی به طور کلی به مراتب کمتر شدید هستند و عمدتاً برای محافظت از کودکان یا جلوگیری از انتشار محتوای مضر اعمال میشوند.