سیستم عامل چیست؟

پیش از آنکه بخواهیم سیستم لینوکس را توضیح دهیم باید بدانیم مفهوم سیستم عامل چیست؟ سیستم عامل نرم افزاری است که به مدیریت منابع موجود در یک دستگاه می‌پردازد یعنی ارتباط بین سخت افزار و نرم افزار را فراهم می‌کند. دستگاه می‌تواند لپ تاپ، کامپیوتر، تلفن همراه، مودم، سوئیچ و … باشد. می‌توان گفت وظیفه اصلی سیستم عامل برقراری ارتباط بین کاربر و قطعات دستگاه الکتریکی است در واقع این واسطه ها به کاربر کمک می کنند تا بتواند به راحتی از کامپیوتر و یا گوشی خود استفاده کند.

در حال حاضر سیستم عامل‌هایی همچون ویندوز، لینوکس و مک‌ بر روی سیستم‌های کامپیوتری، رایانه‌ای و لپ تاپ‌ها وجود دارند. برای گوشی‌های تلفن همراه نیز می‌توان گفت سیستم عامل اندروید و ios جز متداول ترین مواردی هستند که مورد استفاده قرار می‌گیرند. با سید علی ابراهیمی برای معرفی دستورات لینوکس همراه باشید .

تاریخچه Linux

عبارت Linux از سال ۱۹۸۴ شناخته شده است. اگر بخواهیم از لحاظ فنی آن را شرح دهیم، میتوان چنین گفت که به تنهایی به عنوان هسته سیستم عامل معرفی می گردد. اما از طرفی برخی نیز می گویند که لینوکس که با نماد پنگوئن شناخته می شود، هم نوعی سیستم عامل مانند ویندوز است. و دسته سوم هم که کلا اعتقاد بر این دارند Linux نام دیگر Ubunto است و این دو یکی هستند.

سیستم عامل لینوکس چیست؟

در معرفی سیستم عامل لینوکس می توان گفت سیستم عامل لینوکس از قدرتمندترین سیستم عامل‌های موجود در بازار است که بصورت‌ متن باز ارائه می گردد. همچنین در بین مهندسان نرم‌افزار از محبوبیت ویژه‌ای برخوردار است.

برای آشنایی با سیستم عامل لینوکس باید بدانید که سیستم عامل unix ( یونیکس ) در سال ۱۹۷۱ توسط شرکت تلفن و تلگراف آمریکا توسعه و گسترش پیدا کرد. این سیستم عامل گران قیمت بود و همه مردم نمی‌توانستند به راحتی از آن استفاده کنند.

بنابراین سیستم لینوکس که بسیار شبیه به یونیکس و از زیر شاخه‌های آن است، به عنوان جانشین برگزیده شد. در سال ۱۹۹۱ تورالدز لینوکس هسته مرکزی لینوکس را ساخت. سیستم عامل لینوکس توسط کمپانی‌های بسیاری پشتیبانی می‌شود.

کاربرد لینوکس چیست؟

تا به اینجا به این درک رسیده ایم که لینوکس چیست و در این بخش به کاربرد سیستم عامل لینوکس خواهیم پرداخت.

به دلیل متن باز بودن برنامه لینوکس ، امنیت سیستم عامل آن بسیار بالاست. در نتیجه برای سازمان هایی که نیاز به حد بالای امنیت هستند بسیار کاربردی است. این نرم افزار به عنوان سیستم عامل محبوب در شبکه‌ها و محیط‌ های شبکه‌ای استفاده می‌شود و می‌توان گفت که ۷۰ درصد فایروال‌های مورد استفاده در شبکه‌های دنیا، از سیستم عامل لینوکس استفاده می‌کنند.

از دیگر کاربرد های لینوکس میتوان به تطبیق آن با اندروید اشاره کرد که هم زمان از آن ها برای افزایش سرعت و کارایی نوت بوک ها استفاده می شود.

mv file.txt documents/

جستجوی فایل بر اساس نام در دایرکتوری فعلی

$ find . -name file.txt

جستجوی دایرکتوری هایی با اسم asam در دایرکتوری ریشه

$ find / -type d -name asam

جستجوی فایل های php در دایرکتوری فعلی

$ find . -type f -name "*.php"

نمایش مسیر فایل هایی با مجوز ۷۷۷ در دایرکتوری فعلی

find . -type f -perm 777 –print $

چند مورد از دستورات لینوکس که بسته به نیاز کاربر می تواند کاربردی باشد:

 نمایش تعداد کلمات، خط ها و کاراکترهای موجود در داخل یک فایل

wc file.txt $

 نمایش محتوای یک فایل در فرمت مشخص (هگزادسیمال، اکتال و کاراکترهای اسکی)

$ od -b < file.txt >  // فرمت اکتال

$ od -t x1 < file.txt >  //فرمت هگزا دسیمال

$ od -c < file.txt >   // فرمت کاراکتر اسکی

فشرده سازی فایل تحت قالب zp

$ gzip files

 خارج کردن فایل zip از حالت فشرده

$ gunzip files

دستور diff در linux چیست ؟

دستور diff در لینوکس برای مقایسه محتوای دو فایل یا دو دایرکتوری استفاده می‌شود. با استفاده از این دستور، شما می‌توانید تفاوت‌های بین دو فایل یا دو دایرکتوری را بررسی کنید.

diff همان مخفف difference است که برای مقایسه خط به خط فایل ها و نمایش تفاوت های آنها استفاده می شود. حتی این دستور به کاربر می گوید که تغییر کدام خط ها باعث یکی شدن دو فایل می شود و این کار با سمبل ها و دستورات خاصی انجام می شود.

سمبل ها

a : add

c : chage

d : delete

Syntax: diff [options] File1 File2

نمایش تفاوت های دو فایل

$ diff a.txt b.txt

دستور file در linux چیست ؟

دستور file در لینوکس برای تشخیص نوع (type) فایل‌ها استفاده می‌شود. با استفاده از این دستور، شما می‌توانید نوع فایل را بررسی کنید و ببینید که آیا فایل مورد نظر یک فایل متنی، تصویر، باینری و غیره است.

دستور file برای تعیین نوع فایل استفاده می شود که کلاً از 3 مدل تست برای دسته بندی فایل استفاده می کند:

تست فایل سیستم: نتیجه این تست بر اساس یک فراخوانی سیستمی مشخص می شود. ابتدا، خالی یا پر بودن فایل بررسی می شود، سپس نوع فایل چاپ می شود.

تست جادویی: این تست برای بررسی نوع فایل هایی که داده هایی با فرمت ثابت و خاص دارند، استفاده می شود.

تست زبان: این تست با جستجوی یک سری رشته خاص از چند بلوک اول، نوع فایل را شناسایی می کند.

Syntax: file [option] [filename]

نمایش نوع فایل

$ file file-name

نمایش نوع فایل با حالت مختصر

$ file -b filename

نمایش نوع تمام فایل ها

$ file *

نمایش نوع فایل های یک دایرکتوری

$ file directoryname*/

دستور rm در linux چیست ؟

دستور rm در لینوکس برای حذف یک فایل یا دایرکتوری استفاده می‌شود. rm مخفف عبارت “remove” است.

این دستور برای حذف آبجکت هایی مثل فایل ها، دایرکتوری ها و … از فایل سیستم استفاده می شود. دستور rm تمام ارجاعات به آن فایل را هم حذف می کند و در کل موقع استفاده از این دستور باید کمی مراقب باشید چون امکان بازیابی بعد از حذف وجود ندارد.

Syntax: rm [option] filename

حذف یک فایل

$ rm a.txt

حذف چند فایل

$ rm a.txt b.txt c.txt

حذف تعاملی فایل بر اساس تایید نهایی کاربر (فشردن y برای تایید)

$ rm -i d.txt

حذف اجباری فایل در صورت نیاز به مجوز نوشتن

$ rm -f e.txt

حذف تمام زیرشاخه ها و فایل ها از دایرکتوری والد به صورت بازگشتی

$ rm -r *

دستور cp در لینوکس چیست ؟

دستور cp در لینوکس برای کپی (رونوشت‌برداری) فایل‌ها و دایرکتوری‌ها استفاده می‌شود. cp مخفف عبارت “copy” است.

cp مخفف copy است که برای کپی کردن فایل ها یا دایرکتوری ها استفاده می شود. این دستور یک نسخه مشابه فایل اصلی روی دیسک ایجاد می کند و در کل حداقل به دو اسم فایل به عنوان آرگومان نیاز دارد.

Syntax: cp [option] Source Destination

کپی فایل اصلی در فایل دیگر

$ cp Src_file Dest_file

کپی چند فایل با همان اسم در دایرکتوری دیگر

$ cp Src_file1 Src_file2 Src_file3 Dest_directory

کپی تمام فایل های یک دایرکتوری در دایرکتوری دیگر به صورت بازگشتی 

$ cp -R Src_directory Dest_directory

کپی یک فایل در فایل دیگر به صورت اجباری و بدون نیاز به مجوز نوشتن

$ cp -f a.txt b.txt

دستور locate در لینوکس چیست ؟

دستور locate در لینوکس برای جستجوی فایل‌ها و دایرکتوری‌ها با الگوی مشخص شده استفاده می‌شود. این دستور از پایگاه داده‌ای به نام “mlocate” استفاده می‌کند که شامل لیست تمامی فایل‌ها و دایرکتوری‌های سیستم عامل لینوکس است. برای استفاده از دستور locate، باید الگوی مورد نظر خود را وارد کنید و سپس دستور را اجرا کنید. به عنوان مثال، برای جستجوی تمام فایل‌های با پسوند “.txt”، دستور زیر را وارد می‌کنید:

locate *.txt

این دستور برای پیدا کردن فایلی با اسم مشخص استفاده می شود. locate نسبت به find سریعتر و بهتر عمل می کند چون به جای فایل سیستم جستجوی خود را از طریق دیتابیس انجام می دهد.

Syntax: locate [OPTION] PATTERN

جستجوی یک فایل با اسم مشخص

$ locate sample.txt

نمایش نتایج تا یک حد مشخص (مثلاً ۲۰ نتیجه)

$ locate "*.html" -n 20

نمایش تعداد نتایج مطابق با فایل یا پسوند مشخص

$ locate -c [.txt]*

نادیده گرفتن حساسیت مربوط به بزرگ یا کوچک بودن حروف

$ locate -i *SAMPLE.txt*

دستور nano در لینوکس چیست ؟

nano یک ویرایشگر متنی (text editor) در سیستم عامل لینوکس است که برای ویرایش فایل‌های متنی استفاده می‌شود. nano یکی از ویرایشگرهای متنی ساده و قابل استفاده‌تر در مقایسه با ویرایشگرهای دیگری مانند vim یا emacs است.

در واقع، nano یک ویرایشگر متنی کاربرپسند و ساده است که معمولاً در اکثر سیستم های لینوکس به طور پیش فرض نصب شده است. این ویرایشگر با خط فرمان کار می کند و دستورات خاص آن عملیات ساده ای مثل ایجاد فایل یا جستجو، جایگزینی و … را انجام می دهند.

Syntax: nano [operation]

نصبnano

$ sudo apt install nano /اوبونتو و دبیان

$ sudo yum install nano / CentOS و RHEL

$ sudo dnf install nano /فدورا

ایجاد یک فایل جدید

$ nano file-name

باز کردن یک فایل

اگر قبلاً ویرایشگر را باز نکرده اید، دستور زیر فایل موردنظر باز می کنید:

$ nano existing-file-name

اگر در فضای nano قرار دارید، با فشردن  Ctrl+R شما خواسته می شود که نام فایلی که در لوکیشن فعلی قرار دارد را وارد کنید. Ctrl+T هم مرورگر فایل داخلی nano  را باز می کند تا فایل موردنظر را پیدا کرده و باز کنید.

جستجو و جایگزینی متن

برای جستجو در فایل متنی کافی است Ctrl + w را فشار دهید و بعد از تایپ کلمه موردنظر، Enter را فشار دهید.

اگر قصد جستجو و جایگزینی یک رشته با رشته دیگر را دارید، ابتدا باید کلید ترکیبی/+Ctrl را فشار دهید و Enter را بزنید. بعد، کلمه موردنظر را وارد کنید و Enter را بزنید. الان نوبت وارد کردن در کلمه  ای است که می خواهید با کلمه قبلی جایگزین کنید، بعد از این که در بخش مشخص آن کلمه را وارد کردید، دوباره Enter را بزنید تا جایگزینی انجام شود.

دستور vim در لینوکس چیست ؟

vim یک ویرایشگر متنی (text editor) در سیستم عامل لینوکس است که برای ویرایش فایل‌های متنی استفاده می‌شود. vim یکی از قدرتمندترین ویرایشگرهای متنی در لینوکس است و به دلیل پشتیبانی از ویژگی‌های متنوع، محبوبیت زیادی در بین کاربران لینوکس دارد.

vim هم یک ویرایشگر متنی است که به عنوان یک نسخه پیشرفته Vi، قابلیت های بیشتری دارد. عمل undo چند سطحی، برجسته سازی Syntax، ویرایش command line و … فقط چند مورد از این قابلیت ها هستند. این ویرایشگر از انواع فایل ها پشتیبانی می کند و به عنوان ویرایشگر برنامه نویسی هم شناخته می شود.

این ویرایشگر ۲ حالت دارد:

حالت insert: با فشار دادن کلید i می توان وارد این حالت شد.

حالت Command: با فشار دادن کلید ESC می توان وارد این حالت شد.

که هر کدام از این حالت ها عملیات مربوط به خود را دارند که با وارد کردن یک یا چند کاراکتر خاص، این عملیات به صورت خودکار انجام می شوند.

Syntax: vim [options] [filelist]

باز کردن یک فایل و شروع ادیت

$ vim file-name

x – حذف یک کاراکتر خاص

u –undo کردن دستور قبلی

A – اضافه کردن متن به انتهای فایل

!q: – حذف تمام تغییرات

a – اضافه کردن متن به بخش بعد از نقطه ای که اشاره گر قرار دارد.

O – باز کردن یک خط در بالای اشاره گر

دستورات کاربری لینوکس چیست ؟

دستورات کاربری (Command Line Interface) در لینوکس، برای انجام وظایف مختلفی مانند جستجو، کپی، حذف، اجرای برنامه‌ها و … استفاده می‌شود. این دستورات به صورت خط فرمانی و تحت خط فرمان (Command Line) قابل اجرا هستند و کاربران با استفاده از آنها می‌توانند با سیستم عامل لینوکس تعامل پیدا کنند.

برای مثال، برای نمایش فهرست فایل‌ها و دایرکتوری‌های فعلی می‌توان از دستور “ls” استفاده کرد. برای انتقال یک فایل از یک محل به محل دیگر، می‌توان از دستور “cp” استفاده کرد. همچنین، برای اجرای یک برنامه مخصوص، می‌توان از دستور “./” قبل از نام فایل استفاده کرد.

استفاده از دستورات کاربری می‌تواند برای کاربرانی که با رابط کاربری گرافیکی آشنایی کافی ندارند، مفید باشد. همچنین برای انجام برخی از وظایف خاص نیز ممکن است دستورات کاربری مناسب‌تر از رابط گرافیکی باشند.

دستور sudo در لینوکس چیست ؟

sudo یک دستور در سیستم عامل لینوکس است که به کاربر اجازه می‌دهد تا با دسترسی ریشه (root) فرمانی را اجرا کند. در لینوکس، دسترسی ریشه برای اجرای برخی از دستورات و تغییرات مورد نیاز است، اما به دلیل مخاطرات امنیتی مربوط به دسترسی ریشه، توصیه می‌شود که کاربران با حق دسترسی محدود از آن استفاده کنند.

sudo یکی از پرکاربردترین دستورات لینوکس است که برای ارائه مجوز دسترسی ادمین استفاده می شود. اگر می خواهید دستوری را به عنوان ادمین اجرا کنید، با کمک این دستور اجازه دسترسی پیدا می کنید. کاربری که امتیازات پایین تری دارد، با استفاده از این دستور، اقدام لازم را به عنوان ادمین اجرا می کند. این دستور معادل گزینه run as administrator در ویندوز است.

Syntax: sudo [options] command

برخی از گزینه هایی که برای دستورات sudo لحاظ می شوند:

v- : نمایش اطلاعات مربوط به ورژن sudo

l- : نمایش امتیازات کاربر یا بررسی یک دستور خاص

k- : ریست کردن timestamp کاربر و حذف احراز هویت او

u- : اجرای دستور موردنظر به عنوان یک کاربر دیگر

ریستارت سیستم به عنوان کاربر روت

$ sudo shutdown -r now

تغییر کاربر به کاربر روت بدون تغییر مسیر دایرکتوری

$ sudo –s

اجرای هر دستور خاص مثل ایجاد کاربر یا گروه جدید به عنوان ادمین نیاز به اضافه کردن دستور sudo قبل از دستور موردنظر است.

دستور useradd در لینوکس چیست ؟

useradd یک دستور در سیستم عامل لینوکس است که برای ایجاد یک کاربر جدید در سیستم عامل استفاده می‌شود. با استفاده از useradd، می‌توانید یک حساب کاربری جدید را به سیستم اضافه کنید و به آن دسترسی‌های مختلف را اعطا کنید.

از آنجایی که لینوکس یک سیستم عامل چند منظوره است، دستور useradd برای اضافه کردن کاربران جدید به سیستم استفاده می شود. البته بهتر است به این نکته نیز توجه داشته باشید که نام کاربری با useradd و رمز عبور با دستور passwd مشخص می شود. حذف کاربر نیز با دستور userdel انجام می شود.

Syntax: useradd [options] user_name

اضافه کردن کاربر ساده

$ sudo useradd user_name

اختصاص دایرکتوری home به کاربر جدید

$ sudo useradd -d /home/ user_name

ایجاد کاربر جدید با شناسه کاربری مشخص

$ sudo useradd -u 1234 user_name

ایجاد کاربر جدید با شناسه گروه مشخص

$ sudo useradd -g 1000 user_name

ایجاد کاربر جدید با تاریخ انقضا

sudo useradd -e 2023-05-30 user_name $

دستور passwd چیست ؟

passwd یک دستور در سیستم عامل لینوکس است که برای تغییر رمزعبور حساب کاربری استفاده می‌شود. با استفاده از این دستور، کاربران می‌توانند گذرواژه خود را تغییر دهند و برای حفظ امنیت حساب خود اقدامات لازم را انجام دهند.

دستور passwd برای تغییر رمز کاربران استفاده می شود. کاربر روت می تواند علاوه بر رمز خود، رمز کاربران دیگر را نیز تغییر دهد. در حالی که یک کاربر معمولی فقط قادر به تغییر رمز عبور خودش است. البته همانطور که قبلاً نیز اشاره کردیم، دستور sudo اختیارات کاربر روت را در اختیار کاربر معمولی قرار می دهد.

Syntax: passwd [options] [username]

تغییر رمز توسط کاربر معمولی توسط خودش

$ passwd

تغییر رمز کاربر معمولی توسط کاربر روت

$ passwd user1

تغییر رمز کاربر دیگر توسط کاربر معمولی

$ sudo passwd user1

چند گزینه پرکاربرد برای دستور passwd:

d- یا delete–: این گزینه رمز کاربر را حذف می کند تا حساب کاربری بدون رمز عبور باشد.

e- یا expire- : با این گزینه، رمز کاربر منقضی می شود و کاربر برای ورود بعدی خود مجبور است رمز خود را تغییر دهد.

l- یا lock- : این گزینه برای قفل رمز عبور کاربر استفاده می شود. منظور از قفل، غیر فعال سازی نیست بلکه از ورود کاربر با رمز عبور جلوگیری می کند.

S- یا status- : با این گزینه، وضعیت رمز کاربری با قالبی که دارای ۷ فیلد است، نمایش داده می شود.

q- یا quite- : با لحاظ کردن این گزینه، دستور passwd بدون نمایش خروجی کار می کند.

R- یا root- : این گزینه مخصوص کاربران پیشرفته است و با استفاده از آن می توان تغییراتی را در CHROOT_DIR ایجاد کرد از فایل های پیکربندی آن استفاده کرد.

دستور groupadd در لینوکس چیست ؟

دستور “groupadd” در لینوکس به منظور ایجاد یک گروه جدید در سیستم عامل استفاده می‌شود. با استفاده از این دستور، شما می‌توانید یک گروه با نام مشخص و شناسه (gid) جدید را بسازید.

امکان تعامل همزمان چند کاربر با سیستم باعث می شود که نیاز به ایجاد گروه باشد. در واقع، مجوز دادن به تک تک کاربران به صورت مجزا کار دشواری است. به کمک groupadd می توان کاربران با سطوح یکسان را در یک گروه قرار داد.

Syntax: groupadd [option] group_name

گزینه هایی که می توان برای ایجاد گروه در نظر گرفت:

f- یا force- : هر گروه، ID منحصر به فرد خود را دارد و در صورتی که هنگام ایجاد گروه از GID تکراری استفاده شود، f- پیام مربوط به این عملیات را نشان داده و عمل خروج از پروسه ایجاد گروه با موفقیت انجام می شود.

sudo groupadd -f g_name $

g- یا gid- : این گزینه برای اختصاص یک شناسه منحصر به فرد به گروه جدید استفاده می شود. این شناسه باید یک عدد مثبت باشد. اگر شناسه خاصی را برای گروه در نظر نگیرید، سیستم به طور پیش فرض یک شناسه بزرگتر از شناسه گروه های موجود را برای گروه جدید درنظر می گیرد.

$ sudo groupadd g_name -g 1100

o- یا non-unique– : این گزینه باعث می شود که قانون منحصربه فرد بودن شناسه گروه برای گروه جدید لحاظ نشود و گروهی با ID غیر منحصر بفرد اضافه شود.

groupadd -o g_name sudo $

r- یا system- : استفاده از این گزینه باعث ایجاد گروه سیستمی می شود. شناسه های گروه سیستمی جدید باید در بازه SYS_GID_MIN و SYS_GID_MAX (به جای GID_MIN و GID_MAX مربوط به گروه های معمولی) تعریف شده در login.defs، انتخاب شود. معمولاً شناسه های 0 تا 999 برای گروه های سیستمی اختصاص داده می شوند.

groupadd -r g_name sudo $

K- یا key- : کاربر با استفاده از این گزینه می تواند پیش فرض های مربوط به فایل login.defs (GID_MIN، GID_MAX و …) را لغو و آنها را دوباره مقدار دهی کند.

$ sudo groupadd g_name -K GID_MIN=8000 -K GID_MAX=9999

دستورات عملیاتی لینوکس چیست ؟

apt –get

apt یک ابزار مدیریت بسته قدرتمند و رایگان برای لینوکس است. این ابزار برای نصب بسته های نرم افزاری جدید، حذف بسته های موجود و ارتقا نرم افزارها استفاده می شود. برای اجرای این دستور نیز نیاز به دسترسی مدیریتی دارید که با استفاده از sudo فراهم می شود.

نصب یک بسته جدید

$ apt-get install pack_name

یا

$ apt install pack_name

حذف بسته موجود

apt-get remove pack_name

یا

apt remove pack_name

حذف بسته به همراه فایل های پیکربندی مربوط به آن

apt-get purge pack_name

یا

apt purge pack_name

حذف تمام بسته های بدون استفاده

apt-get autoremove

یا

apt autoremove

date، time و cal

همانطور که از اسم هر کدام مشخص است، این دستورات برای نمایش تاریخ، ساعت و تقویم ماه جاری استفاده می شود.

zcat

دسترسی به محتوای یک فایل زیپ، بدون نیاز به خارج کردن از حالت زیپ، با دستور zcat امکان پذیر است.

Syntax: zcat [options] files

گزینه هایی که می توان برای نمایش محتوا با zcat لحاظ کرد:

l- : نمایش اطلاعاتی مثل اندازه فایل اصلی، اندازه فایل فشرده شده، نرخ فشرده سازی مربوط به دو فایل

$ zcat –l file1.gz file2.gz

q- : حذف همه پیام های اضافی به غیر از محتوای اصلی فایل

$ zcat -q file.gz

df

کاربر با استفاده از این دستور می تواند از میزان فضای مصرفی فایل سیستم اطلاع پیدا کند. البته وارد کردن نام فایل در این دستور باعث می شود که فضای دیسک مصرفی مربوط به فایل سیستم فایل موردنظر نمایش داده شود. وارد نکردن اسم فایل باعث نمایش تمام فایل سیستم های نصب شده می شود.

Syntax: df [option] [file]

برخی از گزینه هایی که می توان برای این دستور در نظر گرفت:

h- یا human-readable– : نمایش فضای حافظه با فرمت قابل خواندن توسط کاربر

نمایش فضای مصرفی فایل سیستم هایی با نوع مشخص : -t یا –type=TYPE

sync– : جهت انجام همگام سازی قبل از نمایش اطلاعات

نمایش فضای مصرفی فایل سیستم مربوط به فایل موردنظر

df file.txt $

نمایش اطلاعات مربوط به فضای مصرفی تمام فایل سیستم ها

$ df --total

نمایش فضای مصرفی فایل سیستم مربوط به فایل موردنظر به صورت قابل خواندن برای کاربر

df -h /home/file $

mount

همه فایل های سیستم عامل لینوکس به شکل یک درخت بزرگ با ریشه «/» مرتب شده اند. این فایل ها بر اساس جدول پارتیشن بندی پخش می شوند. ابتدا دایرکتوری های والد به این درخت وصل می شوند و در ادامه سایر دایرکتوری ها و فایل ها با استفاده از رابط کاربری یا دستور mount در این درخت قرار میگیرند.

در واقع این دستور، فایل سیستم موجود بر روی دستگاه را روی ساختار درختی سوار می کند. برای جداسازی این دستگاه ها از درخت می توان از دستور umount استفاده کرد.

Syntax: mount [options] device_name directory

مشاهده لیست سیستم فایل های ext4 (نمایش لیست با گزینه l- و تعیین نوع فایل سیستم با گزینه t-)

$ sudo mount –l –t ext4

اتصال فایل سیستم /dev/sdb1 به دایرکتوری /mnt/media

$ sudo mount /dev/sdb1 /mnt/media

exit

این دستور برای خروج از shell فعلی بکار می رود. اگر چند ترمینال باز باشد، این دستور باعث خروج از ترمینال فعلی می شود. همچنین، با استفاده از یک پارامتر عددی میتوان مقدار برگشتی حاصل از این خروج را مشخص کرد. این پارامتر برگشتی برای انجام برخی اقدامات توسط دستورات دیگر موردنیاز است.

خروج معمولی بدون مقدار برگشتی

exit $

خروج با پارامتر برگشتی

exit number $

 ctrl+c

وقتی که در داخل خط فرمان لینوکس یا همان ترمینال باشید، کلید ترکیبی ctrl+c برای ارسال سیگنال SIGINT استفاده می شود که برنامه یا دستور در حال اجرا لغو شود یا خاتمه پیدا کند. به عنوان مصال، اگر یک اسکریپت یا برنامه در یک حلقه بی نهایت گیر کرده باشد، فشردن کلید ترکیبی ctrl+c آن دستور را لغو می کند و خط فرمان را در اختیار شما قرار می دهد تا دوباره از آن استفاده کنید.

which

این دستور به عنوان یکی از مهم ترین دستورات لینوکس برای پیدا کردن لوکیشن فایل اجرایی مربوط به دستور استفاده می شود و این کار را با جستجو در مسیر متغیر محلی انجام می دهد.

در کل، با این دستور با ۳ وضعیت روبرو هستید:

۰: اگر همه دستورات مشخص پیدا شوند و به صورت “اجرا شده” باشد.

۱: اگر یک یا چند دستور مشخص وجود نداشته باشد یا در حال اجرا نباشند.

۲: اگر گزینه نامعتبر مشخص شده باشد.

Syntax: which [filename1] [filename2]

نمایش مسیر فایل(ها)

$ which cpp python java

نمایش نام تمام مسیرهای مرتبط با هر آرگومان

which –a cpp python

 man

این دستور برای نمایش راهنمای استفاده از هر دستوری است که فایل متنی مربوط به آن توسط برنامه نویس برای کاربر تهیه شده است. به این صورت که با نمایش ویژگی هایی زیر یک نمای دقیق تری در مورد دستور موردنظر ارائه می دهد.

NAME, SYNOPSIS, DESCRIPTION, OPTIONS, EXIT STATUS, RETURN VALUES, ERRORS, FILES, VERSIONS, EXAMPLES, AUTHORS, SEE ALSO

در کل این دستورات به ۹ دسته تقسیم شده اند:

1. برنامه های قابل اجرا یا دستورات shell
2. فراخوانی های سیستمی
3. فراخوانی های کتابخانه ای
4. بازی ها
5. فایل های خاص
6. فرمت فایل ها
7. دستورات متفرقه
8. دستورات مدیریتی سیستم
9. روتین های مربوط به کرنل

Syntax: man [OPTION] [COMMAND NAME]

نمایش تمام اطلاعات مربوط به دستور

$ man [COMMAND NAME]

نمایش اطلاعات مربوط به یک دستور از بخش خاص

$ man [SECTION-NUMBER] [COMMAND NAME]

نمایش شماره بخشی که دستور موردنظر به آن تعلق دارد.

$ man -f [COMMAND NAME]

جستجوی دستور به عنوان یک عبارت منظم در تمام فایل های اطلاعاتی دستورات

$ man -k [COMMAND NAME]

uname

این دستور تمام اطلاعات مربوط به سیستم را نمایش می دهد.

Syntax: uname [OPTION]

نمایش اطلاعات مربوط به سیستم به ترتیب:

Kernel, name, network node hostname , …

$ uname  -a

نمایش اسم کرنل

$ uname  -s

اطلاعات از هر کدام از این بخش ها با استفاده از option های مخصوص به صورت تکی قابل نمایش است.پ

du

این دستور مخفف disk usage است و برای نمایش بلوک هایی استفاده می شود که فایل موردنظر در اختیار دارد. پس استفاده از این دستور برای ردیابی فایل ها و دایرکتوری هایی که فضای زیادی از دیسک را اشغال کرده اند، ایده هوشمندانه ای است.

Syntax: du [OPTION][FILE]

نمایش تعداد بلوک مورداستفاده هر دایرکتوری موجود در دایرکتوری مشخص

$du /home/project/test

نمایش میزان حافظه مربوط به دایرکتوری های موجود در دایرکتوری موردنظر ( بر اساس بایت، کیلوبایت، مگابایت و …)

$ du –h /home/project/test

نمایش تمام حافظه اختصاصی مربوط به تک تک فایل های موجود در دایرکتوری های مسیر موردنظر

$ du –a –h /home/project/test

نمایش کل حافظه اختصاصی دایرکتوری های موجود در دایرکتوری موردنظر

$ du –c –h /home/project/test

<command <–help

اگر در مورد نحوه استفاده از یک دستور به راهنمایی نیاز دارید، اضافه کردن  –help یا –h اطلاعات لازم در مورد آن دستور را به شما ارائه می دهد.

مثلاً دستور wget –help یا wget -h تمام اطلاعات مربوط به نحوه استفاده و گزینه هایی که می توانید در این زمینه به کار ببرید را به شما نشان می دهد.

kill

دستور kill، یک دستور داخلی است که برای پایان دادن به فرآیندها به صورت دستی استفاده می شود. این دستور سیگنال مشخصی را برای خاتمه فرآیند ارسال می کند که اگر این سیگنال توسط کاربر مشخص نشده باشد، به طور پیش فرض برای این کار، سیگنال TERM فرستاده می شود.

Syntax: kill [options]

نمایش تمام سیگنال های مورداستفاده برای دستور kill

$ kill -l

خاتمه دادن به فرآیندی با شناسه pid

$ kill pid

دستورات شبکه لینوکس چیست ؟

ip

این دستور برای نمایش یا دستکاری آدرس دستگاه استفاده می شود. تخصیص آدرس به یک شبکه یا پیکربندی پارامترهای رابط شبکه از وظایف دیگر این دستور است.

Syntax: ip [ options ] object { command | help }

از گزینه های مهم این آدرس می توان به موارد زیر اشاره کرد:

address- : نمایش آدرس های ip دستگاه های متصل به شبکه

ip address $

$ ip address show asm3s0 (نمایش آدرس های مربوط به یک رابط شبکه خاص)

link- : نمایش اطلاعات مربوط به دستگاه های لایه پیوند

$ ip link

$ ip -s link (نمایش اطلاعات عددی مربوط به رابط های شبکه )

route- : نمایش مسیر بسته های شبکه

$ ip route

add- : اختصاص آدرس ip به یک رابط شبکه

$ ip a add (ip_address) dev interface

up- و down- : برای فعال و غیرفعال کردن رابط شبکه

$ ip link set (interface) up

$ ip link set (interface) down

ssh

کاربر از این دستور برای ایجاد یک اتصال ریموت از طریق پروتکل ssh استفاده می کند. ssh یک پروتکل امن است و داده ها را به رمزنگاری شده بین هاست و کلاینت منتقل می کند.

Syntax: ssh [options] user_name@host(IP/Domain_name)

اگر نام کاربری شما در سیستم محلی مطابق با نام کاربری شما در سرور ریموت موردنظر است، می توانید دستور اتصال را به صورت زیر انجام دهید:

$ ssh host_ip_address

همچنین برای اتصال به حساب کاربری دیگر در سیستم ریموت می توانید از دستوری زیر استفاده کنید:

ssh -l username sample.ssh.com $

این نوع اتصال انواع و گزینه های مختلفی دارد که با استفاده از آنها می توان به عملکرد دلخواه دست پیدا کرد.

به عنوان مثال با گزینه p- می توان پورت موردنظر برای اتصال به سرور ریموت را مشخص کرد.

$ ssh username@IP address –p 2222

جا دارد به این نکته نیز اشاره کنیم که برخی از دستورات ssh در سرور مجازی لینوکس کاربرد بیشتری دارند و در این بخش به چند مورد از آنها نیز اشاره می کنیم:

• top

دستور top برای ارائه لیست تمام فرآیندهای در حال اجرا بر روی سرور و اطلاعات آماری مربوط به میزان استفاده از cpu، حافظه، i/o و … استفاده می شود.

• kill

دستور kill برای از بین بردن فرآیند در حال اجرا استفاده می شود که شناسایی فرآیند نیز از طریق PID انجام می شود.

• free

دستور free برای نمایش داده های حافظه فیزیکی سرور بکار می رود.

• w

نمایش لیست کاربرانی که از طریق سرویس SHH به سرور متصل هستند.

 mail

لینوکس برای راحت سازی پروسه ارسال ایمیل، یک ویژگی مهم را برای کاربران ارائه کرده است که با استفاده از دستور mail می توان از آن استفاده کرد. این دستور به خاطر کاربردی که دارد، شایستگی قرار گرفتن در لیست پرکاربردترین دستورات لینوکس را دارد.

ارسال ایمیل

برای مشخص کردن عنوان ایمیل باید از گزینه -s استفاده شود. همچنین بعد از وارد کردن آدرس ایمیل گیرنده، محتوای موردنظر به عنوان متن ایمیل درخواست می شود. بعد از تکمیل متن، با فشردن دکمه (CTR+D) پروسه ارسال ایمیل به پایان می رسد.

$ mail -s "subject" [email-address]

CC [با فشردن دکمه اینتر می توانید از این مرحله رد شوید]

<متن ایمیل را وارد کنید>

 [CTRL + D]

دو روش ساده تر برای وارد کردن دستور ارسال ایمیل در یک خط:

(1) mail -s "subject" example@gmail.com <<< 'How are you?'

(2) echo "How are you?" | mail -s " subject " example@gmail.com

ارسال ایمیل به چند گیرنده

$ mail - s " subject " example1@gmail.com, example2@gmail.com

اضافه کردن cc (-c) و bcc (-b) به دستور

$ mail - s " subject " example1@gmail.com -c example2@gmail.com –b example3@gmail.com

اضافه کردن فایل موردنظر با گزینه a-

mail - s "subject" example1@gmail.com -a file.txt

بهتر است به این نکته نیز اشاره کنیم که وارد کردن دستور mail بدون هیچ گزینه اضافه، ایمیل های دریافتی را نشان می دهد.

ping

دستور ping به عنوان یکی از مفیدترین دستورات لینوکس، برای بررسی وضعیت اتصال دو گره در شبکه استفاده می شود. این دستور یک آدرس را به عنوان ورودی دریافت می کند تا یک بسته را به آن ارسال می کند. مدت زمان دریافت پاسخ از آدرس مقصد نشان دهنده میزان تاخیر است.

Syntax: ping [options] address

بعد از اجرای دستور، میزان تاخیر پاسخ دریافت در سه بخش (کمترین زمان دریافت پاسخ) min، (میانگین زمان دریافت پاسخ) avg و (بیشترین زمان دریافت پاسخ) max نمایش داده می شود.

کنترل تعداد پینگ با گزینه c-

$ ping -c 5 www.example.com

کنترل اندازه بسته ارسالی با گزینه s-

$ ping –s 40 -c 5 www.example.com

تغییر زمان ارسال بسته بعدی با گزینه i- (برحسب ثانیه)

$ ping -i 2 www.example.com

تعیین زمان توقف عمل ping با گزینه w- (برحسب ثانیه)

$ ping -w 3 www.example.com

host

host به عنوان یکی از پرکاربردترین دستورات لینوکس، برای پیدا کردن آدرس ip یک دامنه خاص یا برعکس بکار می رود. دسترسی به اطلاعات خاص در مورد یک دامنه خاص با استفاده از گزینه های مناسب از کاربردهای این دستور است.

Syntax: host [options] hostname or server

نمایش اطلاعات آدرس IP مربوط به دامنه موردنظر

$ host www.example.com

نمایش اطلاعات دامنه مربوط به آدرس IP موردنظر

$ host 52.25.109.230

تعیین نوع پرس و جو با گزینه t-

$ host -t ns www.example.com

تعیین تعداد تکرار عمل دسترسی به آدرس در صورت ناموفق بودن اتصال با گزینه R-

$ host -R 3 www.example.com

نمایش لیست هاست های یک دامنه یا گزینه l-

$ host –l www.example.com

 ip addr

این دستور به عنوان یکی از دستورات لینوکس حوزه شبکه برای نمایش تمام آدرس های اختصاص داده شده به رابط های شبکه استفاده می شود.

نمایش لیست تمام رابط های شبکه و آدرس های ip  مربوط به آن

$ ip addr show

نمایش اطلاعات مربوط به یک رابط شبکه

$ ip addr show dev [interface]

نمایش لیست آدرس های IPv4

$ ip -4 addr

نمایش لیست آدرس های IPv6

$ ip -6 addr

dig

dig مخفف Domain Information Groper است که برای بازیابی اطلاعات مربوط به DNS سرورها استفاده می شود. این دستور مخصوص مدیران شبکه است و در زمینه تایید و عیب یابی خطاهای DNS و جستجو یا به اصطلاح کوئری DNS به کار می رود.

Syntax: dig [server] [name] [type]

جستجوی دامنه

dig example.com $

جستجوی دامنه بدون نمایش کامنت ها

$ dig example.com +nocomments

ردیابی مسیر DNS

$ dig example.com +trace

curl

curl به عنوان یک ابزار خط فرمان، مسئول انتقال داده ها به (یا از ) سرور است که این کار با استفاده از  یکی از پروتکل های (HTTP، FTP، IMAP، POP3 SCP، SFTP، SMTP، TFTP، TELNET، LDAP یا FILE) انجام می دهد. این دستور قادر به انتقال همزمان چند فایل به طور همزمان نیز است.

Syntax: curl [options] [URL]

نمایش محتوای URL در ترمینال

$ curl example.com

نمایش اطلاعات مربوط به پروسه انتقال مصل نرخ انتقال، مقدار داده های منتقل شده، زمان باقی مانده و غیره

$ curl -# -O ftp://ftp.example.com/file.zip

ذخیره فایل دانلود شده با یک نام مشخص

$ curl -o [file_name] [URL]

از سرگیری پروسه دانلود بعد از قطعی اتصال

$ curl -C - [URL]